“هاوڕێیەتی من لەگەڵیدا مێژوویەکی 50 ساڵەی هەیە”. باوکی پیاوێکی زۆر بە شەرەف بوو، گەنج و پیر و شیعە و سوننە ڕێزی لێدەگرت و ڕۆڵی نمونەی لە زانکۆدا بینی.
ئەمە شایەتحاڵی زانستی و بەنرخی پرۆفیسۆر ئازەرتاش ئازەرنوش دەربارەی دکتۆر ئەسعەد شێخ الئیسلامی.
سەید ئەسعەد شێخولئیسلامی لە ساڵی ١٣١١ لە شاری سنە لە دایکبووە و کوڕی سەید محمد و نەوەیەکی سەید عەبدولعەزیز شێخولئیسلامی کوردستانە لە بنەماڵەیەکی ناودار و زانای کوردستان، هەروەها نەوەیەکی حاج شێخ شوکروڵڵا سەنەندجییە، ساڵی ٢٠١٩. یەکێک لە کەسایەتییە دیارەکانی تەریقەتی نەقشبەندی. بوونی خاڵی تۆڵەسەندنەوە بوو بۆ تەریقەت و شەریعەت لە پارێزگای ئەردەڵان.
پرۆفیسۆر ئەسعەد شێخول-ئیسلامی خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی لە شاری سنە تەواو کردووە و هەر لە تەمەنی هەرزەکارییەوە، لەسەر ئامۆژگاری باوکی زانای خۆی، لە ژووری باوکیدا بە ئامادەبوونی زانایانی ناوداری وەک مەلا عەبدوڵڵا کەتیب، مەلا مەحمود موفتی دەشایی، پرۆفیسۆر مستەفا زەڵمی. کەمێک دواتر خەمی فێربوونی زانستە نوێیەکان گەیاندە زانکۆی تاران و لە دوو بواری ئەدەبی فارسی و ئیلاهیات (زانستە تێگەیشتووەکان)دا خوێندنی تەواو کرد. خۆی سەبارەت بەم بابەتە دەڵێت: “چوونە ناو فاکەڵتی ئەدەب لە ساڵی ١٣٢٩ی کۆچی نزیک بوو هاوکات بێت لەگەڵ دەستبەکاربوونی دکتۆر مۆسادیق و دەرچوونم هاوکات بوو لەگەڵ ڕۆیشتنی دکتۆر مۆسادیق”. لەو ڕۆژانەدا لەگەڵ باوکی حاج سەید محمد شێخولئیسلامی کوردستان درێژە بە خوێندنی زانستە ئیسلامییەکان دەدات و دواجار بڕوانامەی وانەوتنەوە بە زانستە ئاینیەکان لە خوالێخۆشبوو مەلا مەحمود موفتی کوردستان وەرگرتووە. پاشان لە ناوەڕاستی سییەکانی سەدەی ڕابردوودا چووەتە ناو فاکەڵتی ئیلاهیاتی زانکۆی تاران و لە ساڵی ١٣٤٤ بڕوانامەی دکتۆرای لە بواری فیقهی پێشوو و بنەماکانی شەریعەتی ئیسلامی وەرگرتووە. تەوەری دیزەرتەیشنی دکتۆراکەی “پەیوەندییەکانی ئیسلام لەگەڵ کەمایەتییە ئایینییەکان بە درێژایی مێژوو” نیگەرانییە مرۆیی و دادپەروەرییەکانی ئەم زانایە کۆچکردوو لە تەمەنی گەنجیدا نیشان دەدات.
ئەسعەد شێخولئیسلامی لە ساڵی ١٣٤٤ەوە وەک مامۆستای یاریدەدەری فاکەڵتی ئیلاهیات لە زانکۆی تاران دەستی بە وانەوتنەوە کردووە و تا دوا ساتەکانی ژیانی پڕ لە بەرهەمی ئەو ڕێبازە پڕ بەرەکەتەی بەجێ نەهێشتووە. ئەم خۆڕاگری و خۆپاراستنە زانستییە لە بەرزترین پلەی ئەکادیمی (ئوستاد تەمە)دا نیشانی دا و بوو بە مایەی ئیلهام و خزمەتێکی بەردەوام بۆ کۆمەڵگا و هاو پارێزگاکانی بەتایبەتی خوێندکارانی فیقهی شافیعی و پیاوانی ئایینی کورد و لەسەر ئەمە ئازاری چەشت ڕێگای بەختەوەر. وەک خۆی دەڵێت: “لە ساڵی ١٣٤٨ی کۆچی تا ساڵی ١٣٦٨ی کۆچی تەنیا لە بواری فیقهی شافیعی لە فاکەڵتی ئیلاهیاتی زانکۆی تاران وانەبێژ بووم”. بەگشتی خواستێکی کەم بۆ فاکەڵتی ئیلاهیات و مەیلی ئایینی لاواز بوو. لە هۆکارەکانی ئەم پرسە چالاکیی بەربڵاوی جەماوەر و کاریگەرییان لە زانکۆدا بوو.
لە ساڵانی ١٣٥٢-١٣٥٣، دوای ئەوەی دەرفەتی خوێندنی یەک ساڵەی وەرگرت، لە قوتابخانەی یاسا و ئیلاهیاتی هارڤارد چووە ئەمریکا، بەدوای نیگەرانییەکانیدا کەوت و سەروەت و سامانی زانستی خۆی زیاد کرد. ڕیساڵی زانستی “گونجاندنی میرات لە فیقهی شافیعی لەگەڵ یاسا مەدەنییەکانی ئەمریکا” دەرئەنجامی ئەم سەفەر و پاشەکشە زانستییە بوو. دوای دوو ساڵ بۆ بەشداریکردن لە کۆنگرەی جیهانی ئایینەکان و “سیمیناری ئایینەکانی ئیلاهی لە زانکۆی ئەڤرۆ لە لانکاستەری ئینگلتەرا” کە بە ئامادەبوونی سەدان بیرمەند و زانای ئایینی بەڕێوەچوو، گەشتێکی بۆ ئەم وڵاتە کرد و لەوێش وەک… باش. لە ساڵی ١٣٦٩دا جارێکی تر چووە ئەمریکا بۆ بەشداریکردن لە سیمینارێک سەبارەت بە میرات لە یاساکانی ئەمریکا و گونجاندنی لەگەڵ یاساکانی میرات لە ئیسلامدا، بۆ بەشداریکردن لە سیمینارێکی زانستی و وتاردان لە قوتابخانەی یاسای زانکۆی هارڤارد، هەروەها وتارێکی زانستی-توێژینەوە لەسەر بەراوردکردنەکە of foundations میرات لە ئیسلامدا کە لەلایەن یاسا مەدەنییەکانی ئەمریکاوە دابینکراوە.
نووسینی دەیان بابەتی زانستی و توێژینەوە و نووسینی چەندین کتێبی زانستی و ئەکادیمیی بەناوبانگ لە بوارە تایبەتمەندەکەیدا وەک: “مەسەلە ئیلاهیاتییەکان لە ڕوانگەی ئەشعەری و موعتەزیلی ئیلاهیاتناسەکانەوە”، “هاوسەرگیری و کۆتاییەکەی لە ئایینە سوننەکاندا”. ، “دۆخی کەسی: میرات و ئیرادە و وەسیەت” “، “تێڕوانینێکی گشتی بۆ بیری ئیلاهیاتی موعتەزیلە و ئەشعەرە” و “وەسفکردنی شیعرەکانی سەید عەبدولعەزیز (جادەش) شێخولئیسلامی کوردستان” و.. .بەشێکی تری ژیانی پیشەیی ئەم زانایە دیار و مامۆستایە نایابە.
پەسەندکردنی بەرزکردنەوەی دوو کورسی فیقهی شافیعی و فیقهی حەنەفی بۆ دوو بواری ئەکادیمی جیاواز و سەربەخۆی فیقهی شافیعی و حەنەفی کە فیقهی شافیعییان لە فاکەڵتی ئیلاهیات و دیراسەی ئیسلامی زانکۆی تاران دامەزرا و بەشی فیقهی حەنەفی لە زانکۆی مەشهەد دامەزرا، هەروەها لە لایەن ئەنجوومەنی باڵای ڕۆشنبیری وڵاتەوە لەو سەردەمەدا دەستکەوت و هەوڵەکان دوورن لە بانگەشەی ئەسعەد شێخول-ئیسلامی. بەدامەزراوەییکردنی زیرەکەوە دەرفەتی بە سەدان گەنجی خوێندەوار بەخشی کە ئارەزووی فێربوونی ئەکادیمی زانستە گواستراوەکانی ئەم دوو ئایینە ئیسلامییە گرنگە بکەن کە بەدوای بەهرە و بەرژەوەندییەکانیاندا بگەڕێن و ببنە سەرچاوەی خزمەتگوزاری و بڵاوکردنەوە لەم بوارەدا . پرۆفیسۆرە خوێندەوارەکانی ئێستای بەشی ئیلاهیات و فیقهی ئیسلامی زانکۆی تاران، خوێندکار و یادگاری ئەم بیرمەندە دیارە بێ ئیرادەیەی مێژووی هاوچەرخمانن کە درێژە بە ڕێبازەکەی دەدات… و بەخشینی بڕوانامەی بەکالۆریۆس و ماستەر بەو کەسانە و ئەو کەسانە و ئەو کاریگەرییەکی حاشا هەڵنەگر لەسەر ژیانی زانستی و بژێوی سەدان پیاوی ئایینی سوننە خزمەتێکی دیکەی درێژخایەنە لە تۆماری درەوشاوەی ئەم زانایە خواپەرستەدا، بەداخەوە ئەوەندەی نووسەری ئەم دێڕانە دەزانێت، سودمەندانی ئەم سوودە وەڵامیان نەداوەتەوە شایستەیی و خۆڕاگری نیشان دا لە قەدرزانینی ئەم خزمەتە خۆنەویست و شکۆمەندەی پرۆفیسۆر شێخ الاسلامی، کە بێگومان ئەم جۆرە پراکتیزە و ڕەفتارانە لە سەردەمی تاڵی ئێمەدا ئەوەندە نامۆ نین!
کۆکردنەوەی بابەتگەلی زانستی پەیوەست بە خوێندنی فیقهی سوننە لە زانکۆکانی وڵاتیش یادەوەری ئەو و هاوکارانی و قوتابیانی فەزڵ ئەسعەد شێخ ئەلئیسلامییە. فەزیلەت و حیکمەتی ئەم کەسایەتییە بەردەوامە، دەرئەنجامی تێگەیشتنی پرۆفیسۆرە بەڕێزەکانە، کە دەبێت لەم بابەتەدا ناوە باشەکانیان باس بکرێت.باوکی) مامۆستای بەڕێزی زانکۆی تاران، زانای ڕێزدار مەلا مەحمود موفتی کوردستان، مامۆستا عەبدولحەمید بەدیولزەمانی مێهی سنەندجی، مامۆستا بەدیولزەمان فەروزەنفەر، دکتۆر محەمەد محەمەدی، مامۆستای بەناوبانگ و سەرۆکی فاکەڵتی ئیلاهیات و دیراساتی ئیسلامی زانکۆی تاران، پرۆفیسۆر پوور داود، پرۆفیسۆر حەسەن تاغیزادە، پرۆفیسۆر مەحمود شەهابی پرۆفیسۆر جەلالەدین هۆمەیی، دوکتور عەبدولحسێن زەرینکۆب، پرۆفیسۆری فەزیلەت و بەتوانا زەبیحوڵڵا سەفا، پرۆفیسۆر حەسەن خەتیبی، کە یەکێکە لە ئەستێرە بەناوبانگ و درێژخایەنەکان لە زانست و فەرهەنگی ئێران، ئەم پرۆفیسۆرە فەزیلەتمەند و خواپەرستە دواجار ڕۆژی چوارشەممە دوای دەیان ساڵ خزمەتی بەردەوام، لە ١١ی ڕێبەندانی ٢٠١٨ لە تەمەنی ٨٩ ساڵیدا لە تاران کۆچی دوایی کرد و تەرمەکەی لە زێدی خۆی، سنە، بە خاک سپێردرا. لە سەلاوات ئاباد، دوای ئەوەی لە زانکۆی تاران بەخاک سپێردرا.
ئەسعەد شێخولئیسلامی پێشەنگی ئەو سەردەمە بوو و ئەو سیفەتانەی هەبوو کە کیمیای سەردەمی ئێمەن. خۆنەویستی زانستی و زانستی، لێبوردەیی و لێبوردەیی، خۆڕاگری و سەبر لە بواری زانستدا، هەڵسوکەوتی باش و ئیلهام بەخشین بۆ قوتابیان و دوورکەوتنەوە لە ژاوەژاو و ناوبانگ خوازی و… لەم بیرمەندە بەرزەدا کۆکرابوونەوە و بەڕاستی، شایستەی ئەوە بوو زیندوو و شایەنی مردنە، و نموونەی ئەم جوانییە هەمیشەییە.
“پێش من و تۆ زۆر بوون و ڕۆڵیان هەبوو”.
دیواری ژیان زینی یادەوەریەکانە
وەیین نەغمە موحەبات دوای من و تۆ مایەوە
گۆرانی با و با تا سەردەم دەمێنێتەوە” مامۆستا شافیعی کۆدکانی.
